آداب تجارت

3- گواه بر معامله

یکی از لازمه های معاملات در هر زمان، مخصوصا در زمان ما «گواه گرفتن بر معامله» می باشد، که باعث اطمینان خاطر و جلوگیری از کلاهبرداری می گردد.

 خداوند متعال در قرآن کریم بر این اصل اساسی تأکید نموده و می فرمایند :« يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْنٍ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى فَاكْتُبُوهُ ... إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً حاضِرَةً تُديرُونَها بَيْنَكُمْ[1]» اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هنگامى كه بدهى مدّت‏دارى (به خاطر وام يا داد و ستد) به يكديگر پيدا كنيد، آن را بنويسيد! ... مگر اينكه داد و ستد نقدى باشد كه بين خود، دست به دست مى‏كنيد.

خداوند متعال ضمن دستور به نوشتن عهدهای مالی، علت آن را اینگونه بیان می فرمایند: «ذلِكُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَ أَقْوَمُ لِلشَّهادَةِ وَ أَدْنى‏ أَلاَّ تَرْتابُوا[2]»! اين، در نزد خدا به عدالت نزديكتر، و براى شهادت مستقيم تر، و براى جلوگيرى از ترديد و شك (و نزاع و گفتگو) بهتر مى‏باشد.

اگر در معاملات نسیه، فروشنده و خریدار با میل و اقبال در میان خود، قرار داد بنویسند و برای آن شاهد بگیرند، به عدالت نزدیکتر است (چون به مرور زمان انسان ممکن است در کالا یا پول آن دچار اشتباه کند یا اصلا از یادش برود در این مواقع نوشته به کمک می آید)و از نزاع و درگیری جلوگیری می کند و در نتیجه، ضمن کمک به آرامش اجتماعی و اقتصادی موجب اعتماد در بین افراد می گردد.

         

آداب تجارت

2- اقامه نماز

یکی از اعمال عبادی بسیار مهم و مورد تأکید در دین اسلام «نماز» می باشد که به عنوان ستون دین[1] و عامل بازدارنده از فحشا و منکر معرفی شده است[2]، که البته در هنگام تجارت و بازار اهمیت بیشتری می یابد، چرا که بازار و تجارت نزدیکترین جا برای سقوط و منکر می باشد.

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید : «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إيتاءِ الزَّكاةِ[3]»مردانى كه نه تجارت و نه معامله‏اى آنان را از ياد خدا و برپاداشتن نماز و اداى زكات غافل نمى‏كند.

خداوند متعال در این آیه مردانی را مورد تأیید و مدح قرار می دهد که به وقت نماز خود مواظب اند و تجارت و معامله آنها را از یاد خداوند متعال و برپا داشتن نماز غافل نمی کند.

امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه می فرمایند: «كَانُوا أَصْحَابَ تِجَارَةٍ فَإِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاةُ تَرَكُوا التِّجَارَةَ وَ انْطَلَقُوا إِلَى الصَّلَاةِ[4]»اينها تاجر بودند و هنگام نماز تجارت را رها كرده آهنگ نماز مى‏كردند و بسوى آن گام برمى‏داشتند.

اهمیت نماز و ترک تجارت تا اندازه ای است که خداوند متعال به طور صریح می‌فرماید : «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ[5]»اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هنگامى كه براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذكر خدا بشتابيد و خريد و فروش را رها كنيد كه اين براى شما بهتر است اگر مى‏دانستيد!

البته مراد از این بحث تنها ترک تجارت به خاطر نماز نیست، بلکه مراد ترک همه کارها در وقت نماز می باشد.

 

              

 

---

[1] - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏74، ص: 80

[2] - سوره عنکبوت ، آیه 45

[3] - سوره نور، آیه37

[4] - من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص: 192

[5] - سوره جمعه ، آیه 9

آداب تجارت

1- ذکر خدا در هنگام تجارت:

بازار به دلیل اینکه محلی برای معامله و دادوستد می‌باشد، احتمال ضایع شدن حقوق و لغزش در آن بسیار است، بنابراین آنتی ویروسی لازم است تا با ویروس لغزش و حق کشی مبارزه کند؛ از دیدگاه اسلام این آنتی ویروس ذکر خداوند متعال می‌باشد.

قرآن مبین می‌فرماید:«رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ[1]» مردانى كه نه تجارت و نه معامله‏اى آنان را از ياد خدا.

ذکر انسان را دائم در یاد خداوند متعال نگه می‌دارد و گوشزد می‌کند که اگر نیکی کنی، نیکی می بینی[2] و اگر بدی کنی، بد جایگاهی خواهی داشت[3]؛ بنابراین باعث می‌شود که انسان از زشتی‌ها و پلیدی‌های بازار در امان باشد.

البته مراد از" ذِكْرِ اللَّهِ" ذكر قلبى است، كه مقابل فراموشى و غفلت از ياد خدا است[4]، هر چند که در زبان جاری نباشد.

       

---

[1] - سوره نور ، آیه37

[2] - سوره الرحمن ، آیه60

[3] - سوره غافر ، آیه 40

[4] - ترجمه تفسیر المیزان ، ج15، ص177